Početak priče o kompaniji Prvi partizan A.D. (PPU – Prvi Partizan Užice), svjetski poznatoj i cijenjenoj srpskoj fabrici municije iz Užica koja je nedavno obilježila 95 godina aktivnog rada, započinje u Sloveniji i veže se za ime puškarskog stručnjaka Jakoba Pošingera Starijeg. Svoju puškarsku radionicu za izradu lovačkog oružja Pošinger je iz Kranja (Puškarna Kranj) izmjestio u Užice. Naime, ta kranjska puškarska radionica osnovana je na principu zadrugarstva 1920. godine i to od strane iskusnih majstora-puškara iz Borovlja (današnji Ferlah) koji su se nakon plebiscita iz iste godine, tojest nakon što je dio Koruške pripao Austriji, naselili u Kranju i tu započeli posao. Stariji i iskusniji lovci dobro znaju da je “Borovlje” u puškarstvu sinonim za vrhunski ručni rad i neprikosnoveni kvalitet. Ljubljanska pokrajinska vlada tadašnje Kraljevine SHS majstorima je obezbijedila objekte za radionice a oni su uz pomoć mašina i alata, koje iz Borovlja donose sa sobom, započeli izradu na daleko čuvenog lovačkog oružja borovljanske puškarske škole i tradicije.
Nešto kasnije, 15. avgusta 1925. godine, borovljanski majstor-puškar i industrijalac Jakob Pošinger Stariji otkupljuje Puškarnu Kranj. U želji da ova zadružna radionica preraste u veliku fabriku, Pošinger je zatražio pomoć i saglasnost države za takvu vrstu investicija. U vezi s tim bile su mu potrebne carinske olakšice za uvoz mašina i garancija da će buduća velika fabrika dobijati i državne porudžbine.
Pošinger je nakon dvogodišnjih pregovora izdejstvovao saglasnost Kraljevine SHS uz uslov da fabrika, najvjerovatnije iz strategijskih razloga, bude izmještena iz pogranične oblasti u unutrašnjost tadašnje države. Od strane Ministarskog savjeta potvrđen je stav Ministarstva vojske i mornarice Kraljevine SHS da se Pošingeru obezbijedi pomoć države te je fabrika uspješno preseljena u Užice gdje započinje sa radom prvog maja 1928. godine u kasarni “Stevan Nemanja” u Krčagovu. Grad Užice je 1935. godine Pošingeru poklonio zemljište na kojem je izgrađena nova fabrika pod zvaničnim nazivom FOMU “Fabrika oružija i municije Užice” kao prva privatna fabrika takve vrste na Balkanu. Posebno interesantna činjenica jeste ta da je u sklopu fabrike postojala Državna puškarska škola, koja je takođe iz Kranja preseljena u Užice.
FOMU je pored raznih vrsta pištoljske i puščane municije proizvodila i papirne čaure te više tipova lovačkih glatkocijevnih pušaka jednocijevki i dvocijevki sa i bez oroza. Uglavnom su to bile klasične dvocijevke položare opremljene orozima reklamirane kao FOMU “Griner” te FOMU “hamerles” položare sa mehanizmom “Anson-Dili”.
Puške su bile ručni radovi, izrađivane su tradicionalno “borovljanski” od prvorazrednog čelika, izuzetno kvalitetno i precizno, u kalibrima 12, 16 i 20, brižljivo su upucavane i tormentirane (isprobane su i na bezdimni barut). Imale su fino gravirane baskule (engleska ili lovačka gravura) a opremane su i ejektorima. Kundaci su izrađivani sa pištoljskim rukohvatom i osloncem za obraz ili u klasičnom engleskom stilu i to od birane tamne orahovine, a kape kundaka i pištoljskog rukohvata izrađivane su od roga.
U jednom katalogu iz toga vremena Pošinger kaže:
„Spomenute puške ove naše domaće tvornice usavršene su u svojoj izradbi tako te su ravne inozemnim fabrikatima i u pogledu kvalitete i u pogledu vanjskog izgleda. Kao stručnjak i lovac preporučam sa svoje strane ove domaće puške, jer sam uvjeren da će svaki kupac sa istima biti najzadovoljniji.“
Pokoja puška marke FOMU može se sresti u lovištima i danas. Pored toga, u fabrici FOMU izrađivane su i vojničke službene puške sistema M24 i municija za njih u kalibru 7,9x57mm a takođe je rađen i njihov remont. Izrađivana je i municija za službeni pištolj Brauning M1910/22 (vojno – državni) u kalibru 9x17mm.
Njemačke okupacione snage su početkom Drugog svjetskog rata oštetile fabriku ali je ona sa oslobođenjem Užica u septembru 1941. godine ponovo započela rad i to pod partizanskim vlastima. Od tada, pa sve do novembra 1941. godine, fabrika FOMU bila je najverovatnije jedina fabrika oružja i municije u Evropi koja je uspješno radila u slobodnom gradu, dok je ostatak zemlje bio pod okupacijom, a u to vrijeme proizvođeno oružje bilo je namijenjeno jedinicama Narodno oslobodilačke vojske.
Nakon što je završen Drugi svjetski rat fabrika FOMU dobija novo ime 1947. godine – Prvi Partizan Užice (PPU). Preduzeće je krajem 70-ih godina prošlog vijeka započelo sa povećanjem kapaciteta – izgradnjom novih objekata i pogona uvedene je i nova paleta proizvoda.
Današnja fabrika municije Prvi Partizan AD je moderna kompanija sa tri proizvodna pogona i jedna od najvećih i najuspješnijih takve vrste u svijetu. Lider je namjenske industrije u Srbiji i šire. Snabdijeva municijom vojsku i policiju Republike Srbije kao i mnoge armije svijeta a proizvodi i sportsku i lovačku municiju koja je izuzetno tražena i prodaje se na svim kontinentima (preko 400 tipova karabinske, pištoljske, revolverske i streljačke municije). Zbog ogromne potražnje PPU planira nabavku nove opreme, prije svega za novi pogon na Dautovcu.
Današnja proizvodnja obavlja se uz pomoć najmodernije tehnologije, poštuju se svi standardi zaštite životne sredine uz poboljšane uslove rada više od 1000 radnika što sve skupa PPU čini neobično važnim faktorom u privredi tog regiona Republike Srbije. Neosporno visok kvalitet svih proizvoda kompanije PPU postignut je kroz primjenu Sistema menadžmenta kvalitetom (QMS) koji je u skladu sa standardima i principima SRPS ISO 9001:2008 i SORS 9000/05, što je potvrđeno od strane Vojne kontrole kvaliteta, Ministarstva odbrane Republike Srbije.
Karabinska municija
Širom svijeta prihvaćena i neobično cijenjena karabinska municija PPU razvija se u sadejstvu sa lovcima i balističarima, plod je dugotrajnog istraživanja i stručnog rada a izrađuje se na najsavremenijim mašinama i kroz najmodernije tehnološke procese pri čemu su obezbijeđene veoma uske tolerancije i naravno ujednačen kvalitet. Specijalna pažnja pri dizajniranju i izradi municije PPU posvećena je strogim zahtjevima sve popularnijeg streljačkog sporta „Long Range Shooting“ te je takmičarska „Match“ municija izuzetno precizna. Kao što je to uobičajano kod svih velikih i ozbiljnih svjetskih proizvođača municije, PPU svaki od kalibara iz proizvodnog asortimana izrađuje u više tipova zrna različite mase. Ovom prilikom predstavljamo samo neke od novih proizvoda PPU.
PPU Match Line
Municija serije PPU Match je veoma precizna i vrlo uskih tolerancija.
Ravijena je za precizno gađanje na malim i velikim daljinama i rezultat je naročite proizvodne procedure i kontrole.
Osim municije, PPU nudi i širok asortiman Match zrna i čaura u najpopularnijim kalibrima namijenjenih onima koji sami pune municiju za takmičenje.
Zrno Grom
Ovo zrno izradjeno je većim dijelom od bakarne legure sa malim olovnim jezgrom, dobre je preciznosti i optimalnih karakteristika čija se uravnoteženost ogleda u dubokoj penetraciji i pouzdanoj ali kontrolisanoj ekspanziji uz maksimalno očuvanje mase.
Karabinski metak 9.3 x 74R
Ovaj metak novitet je u proizvodnom programu PPU. Razvijen je na početku prošlog vijeka u Njemačkoj za upotrebu u kolonijalnim posjedima u Africi a namijenjen je prelamačama dvokuglarama ili kombinovanim prelamačama (R).
Mnogi svjetski lovci-balističari smatrali su ovaj metak savršenim za lov na krupnu divljač.
Metak je našao svoju primjenu u lovovima na jelene, losove, medvjede i divlje svinje a posebno je cijenjen u lovu krupne divljači pogonom kada hitac nije idealno plasiran.
Poslovično je efikasan i čuven po padanju divljači u vatri tojest njenom ostajanju na mjestu nastrela.
.45 – 70 Government
Taj je metak star preko 100 godina i predstavlja bitan dio američke istorije. Opstao je do danas uprkos činjenici da je, kako mu sama oznaka govori, u početku punjen crnim barutom (70 grejna crnog baruta).
Moderna municija ovog kalibra danas je punjena bezdimnim barutom i veoma je potentna (zahvaljujući velikoj zapremini čaure) pa nije rijetkost sresti laboracije sa kinetičkom energijom od preko 4000 džula.
Metak .45 – 70 Government PPU je razvijen za upotrebu izključivo iz modernog oružja prilagođenog municiji sa bezdimnim barutom. To je sve popularniji metak čak i u lovu na najkrupniju divljač na planeti.
Bezolovna (leadless) municija
PPU već duže vremena razvija i proizvodi municiju bez olova i teških metala koja ispunjava sve zahtjeve za sportsku i lovačku municiju a pritom je u saglasju sa ekološkim standardima i zaštitom životne sredine.
Pištoljska i revolverska municija
Kompanija PPU ima tradiciju u proizvodnji pištoljske i revolverske municije u raznim kalibrima. Neki od tih metaka bili su danas skoro zaboravljeni 4,25 mm Liliput, 9 mm Štajer, 5.8 mm Velodog, 8 mm Gaser, crnogorski Gaser 11.2 mm i mnogi drugi.
PPU je danas, na primjer, uz italijanski Fioki jedini proizvođač revolverskog metka 7.62×38mmR za stari ruski revolver Nagan M1895. Ta je rijetka municija tražena i cijenjena u svijetu, specijalno u USA i Kanadi, a korisnici su puni pohvalnih komentara.
PPU takođe nudi veliki asortiman tipova zrna različitih težina i kalibara. Za potrebe popularnog IPSC sporta PPU proizvodi municiju u kalibrima 9mm Luger, .40 S&W i .38 Super Auto a IPSC tim Srbije, čiji je sponzor upravo PPU, bilježi zapažene rezultate.
Piše: Draško Dragosavljević