Poluautomatska sačmara Saiga 12 proizvod je poznate ruske fabrike oružja Ižmaš iz Iževska. Uvedena je 1990. godine kao verzija legendarne automatske puške kalašnjikov AK47 (odnosno AK74) prilagođene sačmenoj municiji.
Sajga sačmarice ime duguju vrsti ruske antilope a pojavile su se na tržištu ubrzo nakon pada Sovjetskog Saveza. Prvobitno dizajnirane kao sportske i lovačke puške sa klasičnim kundakom za rusko komercijalno tržište, njihova popularnost brzo je porasla kada je shvaćen ogroman potencijal za taktičke primjene. 
Ubrzo nakon toga, Ižmaš je počeo modifikovati dizajn kako bi pušku prilagodio policijskoj i vojnoj upotrebi. Ove promjene su uključivale pomijeranje sklopa okidača naprijed kako bi se omogućila ugradnja standardnog AK pištoljskog rukohvata, uključujući i preklopni kundak.
Firma je počela uvoditi u proizvodnju okvire većeg kapaciteta, cijevi su skraćivane a razvijena je čak i verzija sa selektivnom vatrom za vojno-policijsku namjenu.
Vremenom se pokazalo da je Sajga neobično pouzdano i na daljinama ispod sto metara vrlo precizno oružje, pa ne čudi što je već odavno dio naoružanja specijalnih policijskih jedinica u Rusiji ali i u svijetu. Nije tajna da upravo ovu pušku koristi i više policijskih jedinica u SAD – Sajga se nalazi u opremi elitne jedinice za oslobađanje talaca HRT (Hostage Rescue Team) američkog Federalnog istražnog biroa, rame uz rame sa zapadnim koleginicama Beneli M-4 i Remington M-870. Francuske antiterorističke jedinice takođe koriste ove moćne poluautomatske sačmare.
Razvijena je cijela porodica sačmarica.
Sajga 12 je u osnovi vrlo slična automatskoj pušci kalašnjikov uz, naravno, očigledne razlike. U prvom redu to je ograničenje samo na poluautomatsku vatru. Drugo, sanduk i nosač sa zatvaračem projektovani su u saglasju sa dimenzijama sačmenih patrona. Treće, kapacitet okvira je ograničen na 5 ili 8 patrona u jednorednim polimernim okvirima (mada postoje i specijalni takmičarski dugi okviri povećanog kapaciteta kao i doboši). Sistem gasne pozajmice opremljen je regulatorom protoka barutnih gasova koji ima dva položaja za standardnu i magnum municiju. Svi modeli su naslijedili osnovne karakteristike provjerenog i dokazanog sistema Mihaila Timofejeviča Kalašnjikova – klip dugog hoda, rotirajući zatvarač sa dva masivna braveća brijega na glavi, odvojivi kutijasti okvir i karakterističnu markantnu polugu kočnice/regulatora paljbe (poluga regulatora paljbe takođe štiti mehanizam puške od prodora nečistoće kroz kanal za kretanje ručice zatvarača).
Poluautomatska sačmara sistema Sajga proizvodi se u kalibrima 12/76 Magnum, 20/76 i .410 (36) te u velikom broju konfiguracija i varijanti, sa različitim dužinama cijevi, tipovima kundaka i potkundaka i ostale opreme. Posebno je cijenjena i od strane IPSC takmičara. Postoje najmanje tri podmodela u svakom kalibru koje određuje dužina cijevi i tip kundaka. Najčešće se sreću verzije sa u stranu sklopivim polimerskim kundakom tipa AK74. Takođe se sreću skeletoidni preklopni kao i tubularni kundaci na izvlačenje. Kundaci mogu biti i tipično lovački sa polupištoljskim rukohvatom.
U zavisnosti od modela Sajga može biti opremljena nišanskom šinom na gasnom cilindru ili klasičnim sistemom otvorenih nišana koji čine zadnji mehanički nišan sa podiocima i mušica zaštićena bočnim krilcima. Taktičke verzije na poklopcu sanduka posjeduju šinu za montažu optičkih i opto-elektronskih nišanskih uređaja. Cijevi su opremljene navojem za čokove. Postoje takođe i različite vrste plastičnih obloga. Posljednje verzije su razvijene kao policijsko i oružje za samoodbranu, a danas ih naširoko koriste brojne ruske agencije za sprovođenje zakona i privatne bezbjednosne službe.
Modeli izrađeni samo za rusko tržište imaju sistem blokade okidača koji se aktivira preklapanjem kundaka. Na taj način je Sajga 12K prilagođena ruskim zakonima koji civilima zabranjuju posjedovanje vatrenog oružja sa cijevima kraćim od 500 milimetara i ukupnom dužinom manjom od 800 milimetara. Model Sajga 12S ima cijev dužine 520 mm i nema sistem za blokiranje okidača tako da može pucati sa preklopljenim kundakom.
Podsjetimo da je kompanija Ižmaš iz Iževska danas dio Kalašnjikov koncerna – najvećeg ruskog koncerna za proizvodnju oružja kao sastavnog dijela državne korporacije Rosteh, a proizvodi različite tipove automatskih, snajperskih i lovačkih pušaka. Kao strateški dio vojno-industrijskog kompleksa Koncern Kalašnjikov proizvodi 95 posto oružja u Ruskoj Federaciji koje izvozi u više od 27 zemalja a u svom sastavu ima tri brenda: Kalašnjikov (zadužen za vojno i civilno odbrambeno oružje), Baikal (proizvodi lovačko i sportsko oružje), te Ižmaš (sportsko-takmičarsko oružje).
Uopšteno govoreći, sačmarice Sajga 12 su veoma pouzdano i efikasno oružje za lov ili blisku borbu, mnogo jeftinije od svojih poznatih zapadnih koleginica Bereta, Franki i drugih brendova.
Piše: Draško Dragosavljević
