Istorija tipično britanskog, a danas svjetski prihvaćenog tropskog metka .375 “Holland & Holland Magnum” započela je širenjem uticaja kolonijalnih sila u Africi i isprepletena je sa nastankom takođe veoma popularnog njemačkog metka 9,3×62 “mauzer” o kojem smo nedavno pisali.
Naime, Nijemac Oto Bok još je 1905. razvio odličan metak za tada ultramoderne i cijenom pristupačne puške sistema “mauzer M98” – bio je to pomenuti 9,3×62 “mauzer” namijenjen njemačkim lovcima i farmerima na Crnom kontinentu, ali Britanci su u to vrijeme bili opterećeni tradicionalizmom i većina njihovih pušaka namijenjenih lovu na opasnu afričku divljač bile su vrlo skupe, ručno rađene ekspres dvokuglare.
To se posebno nije dopadalo engleskim kolonijalistima, koji su (kao i njemački nekoliko godina ranije) očekivali od oružarskih kuća u matici da taj problem riješe uvođenjem modernog univerzalnog karabinskog metka čija cijena neće prevazilaziti budžet prosječnog engleskog farmera.
S druge strane, bogati lovci iz Velike Britanije i SAD krajem prve i početkom druge decenije 20. vijeka vrlo rado su odlazili u Afriku u potrazi za avanturom i trofejima, ali većina nije željela da sa sobom vuče preskupe i preteške tropske puške prelamače i tipičnu tropsku municiju veličine kubanske cigare.
Naime, željeli su municiju koja bi na najbolji mogući način mogla da iskoristi prednosti novog bezdimnog baruta odnosno laganu pušku obrtno-čepnog zatvarača i metak razantne putanje sa dovoljno energije da obori krupnu i opasnu afričku divljač, uključujući slona.
Tih godina na čelu stare, ugledne ali i konzervativne londonske firme “Holland & Holland” nalazio se Henri Holand, jedan od partnera osnivača. Konkurentska puškarska kuća “Westley-Richards” 1908. godine predstavila je snažni metak 9,5 mm “manliher šenauer” namijenjen upravo karabinima obrnočepne akcije. “Holland & Holland” je morao reagovati i izazov je prihvaćen – započet je rad na novom karabinskom metku za lov teške afričke divljači.
“Holland & Hollandov” metak poznat kao .400/375 “Belted Nitro Express“ (.375 Velopex) bio je prvi rival metku 9,5 mm “manliher šenauer”, ali trebalo je razviti nešto još bolje. Ovaj metak, iako razvijen za standardnu “mauzer” M98 akciju, imao je zrno mase 270 grejna i brzine 2.175 fps, što ga nije učinilo omiljenim među lovcima. Lovci su željeli snažniji metak i razantniju putanju.
Godine 1912. Henri Holand konačno konstruiše i uvodi izvrsni metak .375 “Belted Rimless Nitro Express”, u cijelom svijetu poznat kao .375 “Holland & Holland Magnum”, zajedno sa njegovim bratom .375 “Flanged Nitro Express” sa punim vijencem na dnu čaure za dvokuglare, a .375 Velopex ubrzo pada u zaborav.
Metak .375 “Holland & Holland Magnum” bio je punjen korditom i imao je tri različite laboracije – zrno mase 235 grejna (15.2 g) sa početnom brzinom od 2.850 fps (850 m/s) bilo je namijenjeno lakšoj divljači, 270-grejnsko zrno (17 g) sa početnom brzinom od 2.650 (810 m/s) pokrivalo je nešto krupniju divljač, dok se zrnom mase 300 grejna (19,4 g) i početne brzine 2.500 fps (760 m/s) bez problema mogla loviti i najteža afrička divljač. Danas se municija ovog kalibra susreće u najrazličitijim laboracijama sa daleko više vrsta baruta, a zrna su mase od 200 (13 g) do 380 grejna (25 g).
Kontinentalna oznaka metka .375 “Holland & Holland Magnum” je 9.5x72mmB gdje latinično slovo “B” govori da se radi o čauri sa pojasom (Belt) koji je imao ulogu da obezbijedi bolje držanje – nalijeganje čaure u ležištu metka to jest bolju kontrolu takozvanog čeonog zazora. Britanska kuća “Holland & Holland” je bila pionir u razvoju „belted“ magnum kalibara (riječ “magnum” označava čauru dužu od normalne odnosno barutno punjenje veće mase).
Lovci i strijelci koji sami pune municiju svakako mogu da unaprijede performanse ovog metka. .375 “Holland & Holland Magnum” (9.5×72mmB), kao metak koji je od 1912. godine do danas prema iskustvima i mišljenju mnogih svjetskih i domaćih lovaca stekao i održao reputaciju najboljeg univerzalnog metka za lov na svu afričku divljač (nije pretjerano jak za antilope niti preslab za slona), ima jednu interesantnu osobinu – jednu od nedovoljno jasnih balističkih tajni, kako je svojevremeno napisao naš legendarni lovac i balističar Dušan Bojović.
Radi se o tome da ovaj metak u istu tačku nosi zrna različitih masa uz malo eksperimentisanja sa barutnim punjenjima. Prema Bojovićevom iskustvu, laboracija koju čine zrno od 235 grena (15,2 grama) i smanjeno barutno punjenje IMR-4350 mase 77 grejna obaraće jelensku divljač efikasno poput “kralja kalibara za jelene” 9.3×62mm, ali će trzaj biti minimalan, pogotovo ako se puca iz teže puške, a pad zrna zanemarljiv čak i pri pucanju na veće udaljenosti. Iz navedenog proističe da je ovo sasvim zadovoljavajuće rješenje za lovca koji bi želio da jednim kalibrom lovi evropsku krupnu divljač i pri čemu je taj metak istovremeno dokazano univerzalan u lovu na praktično svu pa i najtežu afričku divljač.
Piše: Draško Dragosavljević
