Metak .243 Winchester se sjajnim balističkim performansama, a prvenstveno razantnošću balističke krivulje i malim trzajem, ustoličio kao jedan od najomiljenijih i najzastupljenijih metaka u svijetu za lov na srneću divljač i divokoze na svim, pa i najvećim lovačkim rastojanjima.
Većina lovaca i poznavalaca oružja zna da je .243 Winchester veoma popularan lovačko-sportski karabinski metak američkog porijekla, koji spada u grupu kalibara izmedju 6 i 7mm. Kao kalibar iz ove kategorije, .243 Winchester ima evropsku oznaku 6,17 × 52 mm i po balističkim karakteristikama najpribližniji je starom evropskom kalibru 6,5 x 57 koji je krajem 19. vijeka nastao suženjem grla čaure metka 7 x 57mm. Metak .243 Winchester nastao je na istom principu ali pola vijeka kasnije. Svojim sjajnim balističkim performansama, a prvenstveno razantnošću balističke krivulje i malim trzajem, ustoličio se kao jedan od najomiljenijih i najzastupljenijih metaka u svijetu za lov na srneću divljač i divokoze na svim, pa i najvećim lovačkim rastojanjima.
Poslednjih decenija u Evropi, pa samim tim i kod nas, sve su zastupljeniji tipični američki kalibri koji su similarne evropske kalibre postepeno potisnuli zbog niske cijene, dostupnosti i širokog izbora laboracija ali i lovačkih karabina u tim kalibrima. Tako se američki metak .243 Winchester (koji, kako smo rekli, ima približne karakteristike evropskog 6,5 x 57) u Evropi našao rame uz rame sa metkom .270 Winchester (koji je blizak metku 7 x 64) te metkom .30-06 Springfield (blizak evropskom kalibru 8 x 57).
Karabinski metak .243 Winchester nastao je sužavanjem grla čaure metka kalibra .308 Winchester (7,62 x 51mm) i prvi put na tržištu se pojavio 6. septembra 1955. godine kao metak razvijen za legendarni Vinčesterov lovački obrtnočepni karabin Model 70 ali i polužnu repetirku Model 88 (kod koje je tubularni magacin zamijenjen kutijastim okvirom te je na taj način prilagođena karabinskoj municiji). Taj metak, zanemarljivo duže čaure od .308 Win, je neobično brzo stekao popularnost i osvojio lovačko tržište, pa tako na svijetu ne postoji niti jedan iole ozbiljniji proizvođač municije koji ga nema u proizvodnom programu a vjerovatno ne postoji ni fabrika lovačkog oružja koja ne proizvodi karabine ovog kalibra.
Njegov prethodnik, metak .257 Roberts (razvijen od strane Remingtona), iako vrlo sličnih balističkih svojstava, imao je nevolju koja se ogledala u nedostatku različitih fabričkih laboracija pa se tako ukazao prostor koji je popunio .243 iz fabrike Winchester sa sobom donoseći široku lepezu zrna različitih masa i konstrukcija. Fabrika Remington je ovu grešku pokušala da ispravi tako što je na osnovu ranijeg metka .257 Roberts 1955. godine (iste godine kada je predstavljen .243 Winchester) razvila metak .244 Remington (kasnije nazvan 6mm Remington, po nekim balističarima bolji od .243 Win. zbog veće zapremine čaure) koji je mogao biti laborisan zrnima kalibra .243. Međutim, originalni .243 Winchester je do danas u ovoj klasi ostao neprikosnoven.
U početku zamišljen kao idealan metak za lov srneće divljači u praksi se pokazalo da je .243 Win. upotrebljiv i u lovu na nešto krupniju divljač. Naime, .243 je razvijen kao metak koji laborisan lakšim zrnima (70 do 85 grena) predstavlja odlično rješenje za dalekometne hice u lovu na kojote i prerijske pse dok je sa težim zrnima (90 do 105 grena) sasvim upotrebljivo rješenje za lov na divljač veličine bjelorepog jelena ili sjevernoameričke račvoroge antilope. Radi se dakle o jednom lakom, preciznom i razantnom kalibru odnosno karabinu male mase i trzaja a širokog opsega primjene.
Ukoliko bi se neko odlučio da samo jednom puškom odnosno jednim kalibrom, koji ima brojne fabričke laboracije, pokrije lov štetočina, lisice, vuka, srneće ali i nešto teže divljači, a da isti taj metak sam puni i koristi u sportske ili takmičarske svrhe (za long range) malo koji metak bi mogao da se nosi sa .243 Winchester. To je tajna njegove velike popularnosti i zastupljenosti kako u matičnoj zemlji tako i u Evropi.
Većina balističara smatra da je kalibar .243 idealan za lov na divljač mase od 40 do 60 kilograma ali je takođe adekvatan i za odstrel životinja mase 80 kg i nešto preko toga ako je hitac precizno plasiran u vitalnu zonu poput vrata i to ne iz razloga loše penetracije i uopšte loših terminalno balističkih svojstava zrna ovog metka, već da bi se izbjeglo mučenje životinje tojest dugotrajna potraga za težom divljači koja će otići daleko sa mjesta nastrela. Balističari će svakako reći da postoje drugi daleko bolji kalibri koji obezbjeđuju sigurno padanje teže divljači u vatri.
Međutim, lovci koji dugo love karabinom u kalibru .243 Winchester reći će da je to veoma upotrebljivo oružje za lov srneće divljači na ravničarskim terenima i vuka u planinskom lovištu ali i muflona, divokoze pa i jelena lopatara a karabinom u istom kalibru bez ikakvih problema se dobro nanišanjenim i plasiranim hicem može oboriti i divlja svinja u slučaju da se lovac slučajno u lovištu sretne sa njom. Naravno, pravilnim izborom težeg zrna kontrolisane ekspanzije može se potpuno eliminisati svaka sumnja po pitanju upotrebljivosti ovog kalibra u lovu na težu divljač. Na tržištu je ova municija dostupna sa brojnim zrnima različitih konstrukcija.
Ovaj metak će dakle bez problema pored srneće divljači oboriti čak i lakšeg jelena i vepra sa dobro odabranim težim zrnom pri čemu će trajektorija biti razantna, pucanj lako podnošljiv a trzaj blag. Mali trzaj je ovdje posebno važan jer postoje lovci koji prosto ne mogu da se uspješno nose sa trzajem jačih kalibara a .243 Win. je u tom smislu idealan, pogotovo za dame.
Zrno metka .243 Winchester od 100 grejna (6,6 grama) ispaljeno iz cijevi dužine 610mm razvija brzinu na ustima cijevi od 2,960 fps (902.21 m). Danas se težine lovačkih zrna u ovom kalibru kreću od 55 grejna (3,6 grama ) do 115 grejna (6,8 grama). Korak uvijanja je vrlo bitan momenat u zavisnosti od težine zrna pa onaj najčešći iznosi 1:10 jer je optimalan za stabilizaciju zrna mase do 100 grejna. Za zrna teža od 100 grejna proizvođači izrađuju karabinske cijevi sa korakom uvijanja od 1:8 ili 1:7.
Čuveni američki oružar, balističar i konstruktor “wildcat” kalibara (ali i pisac i kolumnista) Parker Otto Ackley svojevremeno je unaprijedio i ovaj metak, te je razvio takozvani poboljšani .243 poznat kao .243 “Ackley Improved” koji se od svog uzora razlikuje po uglu ramena čaure od 40° a to će reći povećanoj zapremini čaure. Taj precizni, razantni i naravno jači metak, u Americi je popularan kao long-range takmičarski i lovački kalibar.
Koliko je poznato ni jedna vojska ili policija u svijetu nije uvela .243 u službenu upotrebu ali se zna da su snajperskim puškama kalibra .243 Winchester nekada bili opremljeni SWAT timovi losanđeleske policije.
Metak .243 Winchester odavno proizvodi užički Prvi Partizan a podatke za zrno SP mase 5,80 grama te nešto teže SP zrno od 6,50 grama donosimo u balističkim tablicama.
Piše: Draško Dragosavljević
